Artseneed en discriminatie

Op initiatief van mijn vrouw hebben wij in februari dit jaar 2023 het doorgangskamp Westerbork en in april het Nationaal Monument Kamp Amersfoort uit WO II bezocht. In navolging van mijn ouders heb ik vanaf onze komst in Nederland in 1958 geprobeerd serieus ieder jaar stil te staan bij de dodenherdenking op vier mei. Omdat ikzelf de Tweede Oorlog in “Japans Indië” heb meegemaakt en daarna tot mijn vijftiende jaar in de Republik Indonesia gewoond heb vond ik het bij deze bezoeken aan beide kampen bijzonder interessant om weer nieuwe feiten over de oorlog in Nederland te vernemen. In aanloop naar 4 en 5 mei kwamen er al vaak interessante artikelen in dag- en weekbladen en uitzendingen op radio en tv over de situatie vlak voor en tijdens de oorlog in Nederland. Heel veel later volgde ook informatie over de schandalige ontvangst door ‘ons Nederlanders’ van de overlevenden van de vernietigingskampen van de nazi’s in Duitsland en Polen. Met als apotheose het gedegen onderzoek als tweeluik in 2014 en 2016, respectievelijk ‘Een diep zwarte sluier’ over de grensplaats Venlo en de Jodenvervolging  en ‘Het kapitaal van Sal Walvis’ met acht verhalen over de joodse vervolgden in Noord-Limburg van de auteur en onderzoeker Gerrit van der Vorst als zeer indrukwekkend papieren monument.

Tentoonstelling Artsen(l)eed in Kamp Amersfoort

Met deze tentoonstelling ‘Artsen(l)eed’ besefte ik weer eens wat ik allemaal niet wist en met mij waarschijnlijk vele Nederlanders die na de Tweede Wereldoorlog geboren zijn. Maar ook schokkend vond ik dat beide kampen als blijvend monument voor het nageslacht behouden zijn gebleven dankzij inzet en actie van individuele burgers, maar niet door een regeringsbeleid met visie op de toekomst. Want er bestaat geen ‘heden zonder verleden’ en ‘geen toekomst zonder heden’. Juist in onze tijd lijkt mij alertheid extra geboden om niet hele bevolkingsgroepen te discrimineren of tegen elkaar op te zetten. Met het oog op onze gemeenschappelijke toekomst. Ook in Nazi-Duistland zijn er immers vele jaren van anti-joodse stemmingmakerij vooraf gegaan aan de explosie van haat in de Kristallnacht. En wat daarna volgde.
Tegenwoordig hoort men opnieuw ontkenning en bagatellisering van de Shoa/Holocaust door ‘vaderlandslievende’ mensen en groeperingen. Persoonlijk lijkt het me daarom heel zinnig om aan dit stuk vaderlandse geschiedenis van Nederland ook door middel van deze beide Nationale Monumenten meer bekendheid te geven. Om kennis te kunnen nemen van onze eigen recente geschiedenis. Hoe wij daar na de Tweede Wereldoorlog mee omgingen.

Eeuwenoude Eed van Hippocrates verschillend geïnterpreteerd?

Deze speciale tentoonstelling is ter gelegenheid van het feit dat het vorig jaar 75 jaar geleden was dat er een georganiseerd artsenverzet ‘Medisch Contact’ tegen de discriminerende nazi-wetten opgericht werd. Zeer de moeite waard om deze te bezoeken, ook voor de beslissingen in ónze tijd. Onder andere duidelijk gemaakt met foto en verhaal van een Koerdische arts in een Koerdisch ziekenhuis ergens in het grensgebied van Syrië en Turkije die een IS-strijder aan zijn ernstige brandwonden helpt. Een totaal andere houding dan de toenmalige kampartsen van Nieuwenhuysen en Klomp in Kamp Amersfoort.  Maar zie hier ook hoe massaal artsen wèl in verzet kwamen tegen het nazi-bewind in Nederland.

Indoctrinatie op college ‘Sociale Tandheelkunde’ in 1970 ter voorbereiding op het tandartsexamen

Als vanzelf moest ik hierbij denken aan mijn eigen ervaringen als tandarts-algemeen practicus in de jaren zeventig voor de tandheelkundige behandeling van mensen bij de kunstmatige scheiding tussen ziekenfonds patiënten en particulier verzekerde patiënten. Hoe wij als studenten bij het vak Sociale Tandheelkunde bij colleges over de eed of belofte, die wij over een paar maanden zouden gaan afleggen, voorbereid werden om de ziekenfondsverzekerden niet te behandelen (sic!). Wij hadden immers een “vrij beroep” en behoorden ons niet te laten “dwingen” door het beperkte ziekenfonds pakket voor tandheelkundige behandeling. Beperkt wegens een immense tandheelkundige behandelachterstand in Nederland en een schromelijk tandartsentekort. Het werd daarom heel normaal gevonden en goed gepraat door diverse politieke partijen en mijn eigen tandartsenorganisatie (NMT), dat menige tandarts in die jaren van de ene op de andere dag ‘rücksichtslos” ziekenfonds patiënten uit zijn of haar praktijk zette. Met dramatische gevolgen. Herinneringen aan deze bizarre ervaringen en mijn geworstel daarbij om niettemin de juiste beslissingen te nemen. Welke ethiek zou er nú, anno 2023, bij het vak ‘Sociale Tandheelkunde’ gedoceerd worden? Welk klimaat zou er nu binnen de beroepsorganisatie KNMT heersen? Dat waren vragen die bij mij opkwamen. Een tentoonstelling die tot nadenken stemt!

Tenstoonstelling ‘Artsen(l)eed’ is tot en met zondag 7 januari 2024.